أَمَّنْ هَذَا الَّذِي هُوَ جُندٌ لَّكُمْ يَنصُرُكُم مِّن دُونِ الرَّحْمَنِ إِنِ الْكَافِرُونَ إِلَّا فِي غُرُورٍ
آیا40 آن [اربابانی] که لشگر [و تکیهگاه زندگی] شما هستند، میتوانند در برابر خدای رحمان یاریتان کنند؟ منکران جز در فریبی نیستند.41
40 - دو عامل «دفع شرّ» و «جلب منفعت» همواره در طول تاریخ اکثریت آدمیان را به سوی اربابان زر و زور و تزویر، یا بُتها و خدایان موهوم سوق داده تا در پناه آنان امنیت و آسایش یابند. این آیه با دو آیه بعدی، با طرح سه سؤال مقایسهای از ناسپاسان، این انحراف را تبیین کرده است؛ در اولین مقایسه «أَمَّنْ»، عامل «دفع شرّ» را به اتکاء قدرتهای روزگار، با کلمه «جُنْد» [سپاه] مطرح ساخته است. آنها خدای «رَحْمَن» را که برای حفاظت از حیات زمینی هفت طبقه برفراز آنها به رحمانیتش تقدیر و تبیین کرده نادیده میگیرند و به قدرتهای پوشالی حاکم متوسل میشوند. ذکر نام «رَحْمَن» در این آیه [و نیز آیات 3 و 19]، به جای «الله»، یادآوری همین رحمت عام و گسترده است.
در دومین مقایسه «أَمَّنْ»، عامل «جلب منفعت» را در طلب روزی از صاحبان مال و ثروت مطرح کرده است، حال آن که رزق همگان به دست خداست. و بالاخره در سومین مقایسه، رهرو سر به زیری را به تصویر کشیده است که جز منافع دنیایی خویش نمیبیند و از چپ و راست و مقابل و پُشت سر [اطراف، آینده و گذشته] غافل است. در جهت مقابل انسان راست قامتی را مینمایاند که در صراط مستقیم حرکت میکند.
مقایسههای با سؤال «أَمَّنْ» را میتوان در آیات 62 (27:62) تا 64 سوره نمل مشاهده کرد «أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرّ... أَمَّنْ یَهْدِیکُمْ فِی ظُلُمَاتِ... أَمَّنْ یَبْدَأُ الْخَلْقَ....».
41 - غرور به هر فریبندهای اعم از شیطان، گمراهان، جاه و مقام، هوای نفس و به طور کلی جاذبههای دنیایی گفته میشود.