سَنَسِمُهُ عَلَى الْخُرْطُومِ
بر بینی23 [غرور و تکبرش،] داغ [رسوایی] خواهیم نهاد.24
23 - «خُرْطُوم» همان بینی فیل است که بزرگتر و نمایانتر از بینی بقیه موجودات میباشد. اصطلاح «انگار از دماغ فیل افتاده» نشان از تکبّر و غرور و خودشیفتگی دارد. مشابه آن در زبان انگلیسی «With his nose in the air» میباشد.
در زبان فارسی به جای خرطوم از کلمه «دماغ» استفاده میشود که معنای اصلی آن مغز مرکز سودا و خیال است [لغت نامه دهخدا]. اصطلاحات: دماغ کسی را به خاک مالیدن، دماغ کسی را سوزاندن، موی دماغ کسی شدن [مزاحمت]، بی دل و دماغ بودن [افسردگی]، دماغ چاق بودن [سرحالی] و... تماماً دلالت بر احوالات درونی اشخاص میکند.
دلم گرفته به حدّی که میل باغ ندارم
به قدر آن که گُلی بو کنم دماغ ندارم
24 - «سَنَسِمُهُ» از ریشه «وَسَمَ» [علامت گذاشتن]، و «سَمِه» علامت و نشانه است. «سَنَسِمُهُ عَلَى الْخُرْطُومِ» یعنی او را با همین غرور و تکبرش نشانه میگذاریم. از ریشه این کلمه یکبار دیگر در قرآن به شکل «مُتَوَسِّمِین» آمده است. توسّم [در باب تفعل] دلالت بر کنجکاوی و پیجویی شناخت حقیقت از طریق نشانهها میکند، همانطور که در توسل، وسیله جویی مورد نظر میباشد. کسانی با دستگاههای گنجیاب به دنبال ثروتهای بیصاحب هستند و کسانی هم پیجوی گنج آیات و اشارات تا به ثروت و عبرت پایداری دست یابند حجر 75 (15:75) - «إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِلْمُتَوَسِّمِین».