وَكَذَلِكَ جَعَلْنَا لِكُلِّ نَبِيٍّ عَدُوًّا شَيَاطِينَ الْإِنسِ وَالْجِنِّ يُوحِي بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَـوْلِ غُرُورًا وَلَوْ شَاءَ رَبُّكَ مَا فَعَلُوهُ فَذَرْهُمْ وَمَا يَفْتَرُونَ
و [اگر میبینی که منکران جولان میدهند] ما بدینسان [در مشیّت خود] برای هر پیامبری دشمنانی از شیطان صفتان انس و جن [=آشنا و پنهان / آشکار و ماسکدار] قرار دادیم 183 که [در سایه این آزادی و اختیار، چنین] سخنان به ظاهر آراستۀ فریبندهای را [در مقابله با مکتب انبیاء] به یکدیگر پیامرسانی میکنند. 184 و اگر پروردگارت میخواست [مانع آنها میشد و] چنین نمیکردند. پس [حال که قرار بر آزادی عقیده و بیان است] آنها را و آنچه را [از افکار باطلی که] میبافند، به حال خود واگذار. 185
183- در این سوره سه بار «جن و انس» در کنار هم قرار گرفته است (آیات 112، 128 و 130). در آیه 100 نیز از «شرکاء جن» (فرشتگان و متولیان و مبلغان نظام بُتپرستی که با حقپوشی، بُتها را نماد فرشتگان و آنها را دختران خدا مینامیدند) نام برده است که چهره واقعی آنها برای مردم پوشیده (جن) بود. به پاورقی 158 همین سوره (6:100) مراجعه کنید.
184- زخرف، زیبایی و زینتی است که اشیاء و موضوعات مختلفی را شامل میشود: مثل: زخرف القول؛ سخن باطلی که برای فریب مردم با کلمات آراستهای زینت داده باشد. غرور همان فریب و گمراه کردن مردم با وعدههای دروغین، و «وحی» کردن به یکدیگر، انتقال مطلب به گونه غیرمعمول (برای پنهان کردن چهره منافقانه خود) است.
185- «ذَرْهُمْ» از ریشه «وَذَرَ»، کسی یا چیزی را به حال خود رها کردن است. این واژه 44 بار در قرآن تکرار شده است. جمله «وَمَا یَفْتَرُونَ»نشان میدهد که هم دشمنان انبیاء (در بیان عقایدشان) آزادند، و هم برای تولیدات فکری آنها (مثل: روزنامه، کتاب، کارتن، فیلم و...) نباید مزاحمت و ممانعتی به عمل آید!! و این یعنی آزادی مطلق بیان و قلم برای مخالفین (البته در بُعد عقیده و آرمان، نه در تجاوز به حقوق و آزادی بقیه مردم).