وَلِتَصْغَى إِلَيْهِ أَفْئِدَةُ الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ وَلِيَرْضَوْهُ وَلِيَقْتَرِفُوا مَا هُم مُّقْتَرِفُونَ
ـ [باید آزاد باشند] تا دل کسانی که به آخرت ایمان ندارند، به [سخنان فریبنده] آنان گرایش یابد 186 و بدان خشنود گردند 187 و آنچه میخواهند بکنند. 188
186- تمام تلاش و تبلیغات تنگ نظرانِ تمامیت طلب، سانسور و سرکوب مخالفان است تا مردمان سخن دیگری جز روایت و قرائت آنان از قرآن و دین نشنوند و منحرف به چپ و راست نشوند! و تزلزلی در کاخ پوشالی پندارهای قرون وسطائی آنها وارد نکنند. اما در این آیه، فلسفه میدان دادن به دشمنان پیامبران را در طرح نظر مخالفین و تضارب آراء شمرده است. «اَصْغَاء» از ریشه «صَغَوَ»، معادل همان «سمع» است، اما تمایل و انگیزه شنیدن در آن غلبه دارد. شنیدن کار گوش است، اما در این آیه به فؤاد (قلب) نسبت داده شده، کماآنکه دیدن را نیز قرآن گاهی به قلب نسبت داده است: حج 46 (22:46) - ...فَإِنَّهَا لا تَعْمَى الْأَبْصَارُ وَلَکِنْ تَعْمَى الْقُلُوبُ الَّتِی فِی الصُّدُورِ.
187- نکته بس شگفت و کرامت افزائی است؛ در مشیّت ربّ کریم، تأمین رضایت دشمنانِ انبیاء نیز تدارک دیده شده است! این از لوازم آزادی و اختیاری است که خداوند در عمر دنیایی برای ابتلای بندگان به آنها ارزانی کرده است، وگرنه چه آزادی که اگر به چپ رفتی چوبت بزنند!؟
188- «اقتراف» از ریشه «قَرْف»، معنائی مشابه اکتساب دارد. در اکتساب مفهوم دست آوردن و محصول کار غلبه دارد، و در اقتراف، نوعی ظاهر و برملا کردن. مثل کندن پوست درخت یا پوسته زخم. ما با کردار نیک و بدمان، گوئی زشتیها و زیباییها را پرده برداری میکنیم و به نمایش میگذاریم. آیا اگر شمر و یزید و امثالهم چنان غیظ و قساوتی را در واقعه کربلا به نمایش نگذاشته بودند، چنان تابلویی از ایمان و اخلاق و ایثار از امام حسین، خاندان و اصحابش در سینه تاریخ نصب میشد؟ قرآن هر دو وجه مثبت و منفی را ذکر کرده است:
شوری 23 (42:23) - ...وَمَنْ یَقْتَرِفْ حَسَنَهً نَزِدْ لَهُ فِیهَا حُسْنًا... (هر کسی کار نیک ظاهر سازد، نیکوئیاش افزون سازیم).
انعام 120 (6:120) - ...إِنَّ الَّذِینَ یَکْسِبُونَ الْإِثْمَ سَیُجْزَوْنَ بِمَا کَانُوا یَقْتَرِفُونَ (کسانی که کسب گناه- خودپرستی- میکنند، به زودی جزای آنچه ظاهر کردهاند را خواهند دید).
این کلمه یک بار دیگر در مورد اموالی که مردم برای نمایش به دیگران و کسب آبرو و اعتباری کاذب فراهم میکنند، آمده است:
توبه 24 (9:24) - قُلْ إِنْ کَانَ... وَأَمْوَالٌ اقْتَرَفْتُمُوهَا وَتِجَارَهٌ تَخْشَوْنَ کَسَادَهَا وَمَسَاکِنُ تَرْضَوْنَهَا أَحَبَّ إِلَیْکُمْ مِنَ اللهِ وَرَسُولِهِ... (بگو: اگر... و اموالی که برای خودنمائی فراهم کردهاید و تجارتی که از کسادی آن بیم دارید و خانههایی که به آن دلبستهاید نزد شما از خدا و رسولش دوست داشتنیتر است...)