وَتَمَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ صِدْقًا وَعَدْلًا لَّا مُبَدِّلَ لِكَلِمَاتِهِ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ

و کلام پروردگار تو 191 [در حکم و داوری میان حق و باطل] با صداقت و عدالت 192 به تمام [و کمال] رسید، 193 کلمات او را هیچ تبدیل‌کننده‌ای [به نظامی دیگر،] نیست 194 و او بسیار شنوای بسیار داناست.

191- معنای «کلمه» (در کلمه التقوى) عامل مؤثر است. کلمه از ریشه «کـَلمْ»، در اصل به معنای تأثیر است. به زخم ناشی از تأثیر شمشیر و نیزه، کـَلمْ و به آنچه با چشم یا گوش درک می‌شود و در شنونده تأثیر می‌گذارد کلام می‌گویند. در قرآن حضرت عیسی را کلمه خدا (کلمه من الله) نامیده است، زیرا مادرش تحت تأثیر القای نیروی فرشته‌ای حامله شد و تأثیری عظیم در تاریخ بنی‌اسرائیل گذاشت. خداوند ابراهیم(ع) را نیز با «کلماتی» مبتلا ساخت. در اینجا نیز کلمات همان امتحانات صبر، ایثار، مجاهدت، مهربانی و... می‌باشد که تماماً تأثیرگذار و سازنده روح آدمی هستند. منظور از «کلمات الله» در این آیه به نظر می‌رسد آثار تحقق یافته اراده و امر خدا در آفرینش جهان هستی باشد.

192- در هر حکم و داوری، آنچه بیش از هر چیز اهمیت دارد، یکی صدق به معنای راستی و درستی اطلاعات دریافت شده از طرفین دعواست و دیگر، حکم عادلانه دادن.

193- معنای «تمام» در قرآن، بیش از به انتها رسیدن، مفهوم به کمال و تمامیت رسیدن دارد. جمله «وَتَمَّتْ کَلِمَتُ رَبِّکَ»، علاوه بر این آیه، در اعراف 137 (7:137) و هود 119 (11:119) نیز آمده است.

194- تبدیل نوعی تغییر و تعویض و جابجائی است. اصطلاح «تبدیل کلمات الله» چهار بار در قرآن آمده است (یونس 64 (10:64) ، انعام 34 (6:34) و 115 (6:115) ، و کهف 27 (18:27) ).