وَأَنَّهُ تَعَالَى جَدُّ رَبِّنَا مَا اتَّخَذَ صَاحِبَةً وَلَا وَلَدًا
و [دریافتهایم که] قطعاً بزرگی و جلال6 پروردگارمان بزرگتر از آن است که همسری و فرزندی برگیرد.7
6 - به قول مجمعالبیان، اصل «جَدّ» قطع است و عظمت را از آن رو جدّ میگویند که مقامش بالاتر و مقطوع از بقیه است. به پدربزرگ نیز به همین جهت جد گفته میشود، جِدّ نیز خلاف شوخی و بریده از آن است و جدید به دلیل تازگیاش بریده از قدیم و کهنه است. «جَدُّ رَبِّنَا» ممتاز بودن پروردگار را از هر عظمتی نشان میدهد.
محور سوره موضوع توحید و شرک است که هم در مقدمه سوره مطرح شده و هم در نیمه دوم [از آیات 18 تا 22] به همراه مسئله نبوّت و قیامت. تکرار 21 بار حرف تأکید «اِنّ» در این سوره کوتاه در ارتباط با همین مثلث توحید، نبوّت و قیامت میباشد.
7 - اشارهای است به سخن مشرکین که فرشتگان را دختران خدا تصور میکردند [اسراء 40 (17:40) ، صافات 150 (37:150) ، زخرف 19 (43:19) ، نجم 27 (53:27) ] و چه بسا یهودیان یا مسیحیانی که عُزیر و عیسی را فرزند خدا میشمردند [توبه 30 (9:30) ]، و هر کس که به هر شکلی بخواهد نسبتی میان بندهای با خالق برقرار کند تا امتیازی برای خود یا معبودانش قائل شود به خدا دروغ بسته است. نفی رابطه خویشاوندی با خدا در 18 آیه قرآن مطرح شده است [بقره 116 (2:116) ، نساء 171 (4:171) ، انعام 101 (6:101) ، یونس 68 (10:68) ، اسراء 111 (17:111) ، کهف 4 (18:4) ، مریم 35 (19:35) و 88 (19:88) و 91 (19:91) و 92 (19:92) ، مؤمنون 23 (23:23) ، انبیاء 26 (21:26) ، فرقان 2 (25:2) ، قصص 9 (28:9) ، صافات 152 (37:152) ، زمر 4 (39:4) ، جن 3 (72:3) و اخلاص 3 (112:3) ].