إِنَّ نَاشِئَةَ اللَّيْلِ هِيَ أَشَدُّ وَطْئًا وَأَقْوَمُ قِيلًا
بیگمان [تحوّل روحی حاصل از تلاوت و تذکرِ] پدید آمده در شب5 موجب گام نهادنی محکمتر [در راه حق] و گفتاری استوارتر [در روز] میگردد.6
5 - نَشْأ، پدید آمدن یا پدید آوردن تدریجی با تمرین و تربیت است [زخرف 18 (43:18) ]، انشاء نیز ابتکار و پدید آوردن است و قرآن دنیا و آخرت را انشاء نامیده است [واقعه 62 (56:62) و عنکبوت 20 (29:20) ]. اما «نَاشِئَه» [اسم فاعل یا مصدر] به حادث شده و پدید آمده گفته میشود که در اینجا منظور تحولات روحی است که در مناجاتهای شبانه حاصل میگردد. در آیه 79 سوره اسراء (17:79) نیز آمده است: پاسی از شب را به نماز بیدار باش، این تکلیفی افزون برای توست، چه بسا پروردگارت به مقامی پسندیدهات برانگیزد «وَمِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَهً لَکَ عَسَى أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقَامًا مَحْمُودًا».
6 - اَقُوم صفت تفصیلی به معنای قائمتر و راست و درستتر است. این صفت سه بار دیگر در موضوعاتی متفاوت به کار رفته است: 1- نقش هدایتی قرآن به آنچه درستتر است: اسراء 9 (17:9) - «إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ یَهْدِی لِلَّتِی هِیَ أَقْوَمُ...»، 2- شیوه درستتر در شهادت دادن: بقره 282 (2:282) - «...ذَلِکُمْ أَقْسَطُ عِنْدَ اللهِ وَأَقْوَمُ لِلشَّهَادَهِ...»، 3- شیوه صحیحتر در گفتار: نساء 46 (4:46) - «...وَلَوْ أَنَّهُمْ قَالُوا سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا وَاسْمَعْ وَانْظُرْنَا لَکَانَ خَیْرًا لَهُمْ وَأَقْوَمَ...».