4 - نه تنها در این سوره، بلکه حداقل در ده آیه از سوره‌های دیگر به طور مستقیم انکار مشرکان نسبت به بازآفرینی انسان در قیامت را نقل کرده است [مریم 66 (19:66) ، مؤمنون 35 (23:35) و 37 (23:37) و 82 (23:82) ، صافات 16 (37:16) و 53 (37:53) ، دخان 35 (44:35) ، جاثیه 24 (45:24) ، ق 3 (50:3) ، واقعه 47 (56:47) و 56 (56:56) ]. اینکه انسان به راحتی نمی‌تواند امری بدیهی مانند قیامت را باور کند تا اندازه زیادی ناشی از خصلت‌های بشری اوست که عجول و ظاهربین می‌باشد. در این سوره به موزات طرح مسئله قیامت، روانشناسی «انسان» به عنوان مسئله‌ای کلیدی و بنیادی مطرح شده است. به طوری که با وجود کوتاهی حجم سوره، شش بار کلمه «انسان» در آن تکرار گشته است که چنین توجه و تمرکزی بی‌سابقه در قرآن می‌باشد. جالب اینکه در سوره بعدی که به نام «انسان» می‌باشد فقط دو بار این کلمه به کار رفته است. البته از نظر آماری سوره اسراء با هفت بار تکرار این کلمه در جایگاه نخست قرار دارد، ولی اگر حجم آن را که بیش از 10 برابر این سوره می‌باشد در نظر بگیریم، متوجه می‌شویم که تمرکز سوره قیامت بر مسئله خصلت‌های «انسان» به طور نسبی به مراتب بیشتر است. ذیلا آیات ناظر به این مسئله را مورد توجه قرار می‌دهیم: «أَیَحْسَبُ الْإِنسَانُ أَلَّن نَجْمَعَ عِظَامَهُ» [آیه 3]، «بَلْ یُرِیدُ الْإِنسَانُ لِیَفْجُرَ أَمَامَهُ» [آیه 5]، «یَقُولُ الْإِنسَانُ یَوْمَئِذٍ أَیْنَ الْمَفَرُّ» [آیه 10]، «یُنَبَّأُ الْإِنسَانُ یَوْمَئِذٍ بِمَا قَدَّمَ وَأَخَّرَ» [آیه 13]، «بَلِ الْإِنسَانُ عَلَى نَفْسِهِ بَصِیرَهٌ» [آیه 14]، «أَیَحْسَبُ الْإِنسَانُ أَن یُتْرَکَ سُدًى» [آیه 36].
آیات 3 و 36 [ابتدا و انتها] که با جمله «أَیَحْسَبُ الْإِنسَانُ» شروع می‌شود پندار غلط انسان را در ناباوری مطلق زنده شدن مجدّد و تصور باطلش را در رها و بی‌هدف بودن آن نشان می‌دهد. آیات 5 و 14 [ردیف دوم از اول و آخر] که با جمله «بَلِ الْإِنسَانُ» آغاز می‌گردد زمینه مثبت و مساعدی را از انسان سراغ می‌دهد که برخلاف حیوانات، کنجکاوی و شور و شوق کشف و درک مجهولات دارد و علیرغم انکار قیامت مایل است بفهمد کی این واقعه اتفاق می‌افتد «یَسْأَلُ أَیَّانَ یَوْمُ الْقِیَامَهِ»، دیگر این‌که با وجود پرده‌پوشی و صحنه‌سازی و عذر و بهانه تراشیدن، بر نفس خویش آگاه است «بَلِ الْإِنسَانُ عَلَى نَفْسِهِ بَصِیرَهٌ».
و بالاخره آیات 10 و 13 حالت انسانی را در روز قیامت تصویر می‌نماید که یکسره در جستجوی راه فرار است و با نگرانی و وحشت، از کسانی که همچون او در تحیّر و سرگرانی‌اند مرتباً راه گریزی می‌جوید! این روزی است که هر انسانی به آنچه در زمان حیاتش پیش فرستاده، یا پس از مرگ، گفتار و کردار نیک و بدش در نسل‌های بعد به صورت زنجیره‌ای بازتاب داشته، آگاه می‌گردد.