إِنَّا أَعْتَدْنَا لِلْكَافِرِينَ سَلَاسِلَ وَأَغْلَالًا وَسَعِيرًا
ما برای انکار ورزان زنجیرها،8 بندها9 و آتش سوزانی آماده کردهایم.10
8 - «سَلاسِل» جمع سلسله [زنجیر]، تشبیه و تمثیلی است مجازی برای فهم آثار و نتایج کفر که مثل زنجیرِ زندان، کافران را در بند آنچه به آن وابسته شدهاند اسیر میدارد. این کلمه دو بار دیگر نیز در قرآن آمده است: غافر 71 (40:71) - «إِذِ الْأَغْلَالُ فِی أَعْنَاقِهِمْ وَالسَّلاسِلُ یُسْحَبُونَ»، حاقه 32 (69:32) - «ثُمَّ فِی سِلْسِلَهٍ ذَرْعُهَا سَبْعُونَ ذِرَاعًا فَاسْلُکُوهُ».
قرآن نقش پیامبر اسلام را برای کسانی از اهل کتاب [یهودیان و مسیحیان] که از او تبعیت کردند، برداشتن بارهای سنگین انحرافات تاریخی از پشت و غلهای وابستگی از گردن شمرده است. اعراف 157 (7:157) - «...وَیَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالْأَغْلَالَ الَّتِی کَانَتْ عَلَیْهِمْ...».
9 - در ادبیات فارسی آمده است که: «رشتهای بر گردنم افکنده دوست، میبرد آنجا که خاطر خواه اوست»، این رشته را که شیطان و دشمن دوستنما به گردن میاندازد، در زبان عربی «غُل» میگویند که البته نه نرم و نازک، بلکه همچون قلاده آهنین سخت و سطبر است. این طوق را به دست و پا نیز میبندند، اما در قرآن فقط در ارتباط با گردنها آمده است: رعد 15 (13:15) - «...وَأُولَئِکَ الْأَغْلالُ فِی أَعْنَاقِهِمْ...»، سبا 33 (34:33) - «...وَجَعَلْنَا الْأَغْلالَ فِی أَعْنَاقِ الَّذِینَ کَفَرُوا...». بدیهی است این اوصاف جنبه تشبیهی و تمثیلی دارد و به صورت مجازی برای فهم اسارت آدمی در وابستگی به قدرت و ثروت دنیا بیان شده است. اما نسبت دادن آن به خدا، با ضمیر جمعی «إِنَّا أَعْتَدْنَا»، نقش نیروها و نظامات جهان را، که به فرمان خداوندِ علتالعلل و مسبب الاسباب عمل میکنند، نشان میدهد و بیانگر این واقعیت است که عملکرد منکران آنها را، همچون معتادان، اسیر زنجیرها و طوق های اسارت و وابستگی میکند.
«غُلّ» [به ضم غین] طوق گردن و [به کسر غین] «غِلّ» عداوت و کینه است. اصل غلول آبی است که به میان درختان روان میشود و به خیانت از آن جهت که به طور مخفی [همچون آبی که بی سر و صدا به زمین نفوذ میکند]، به مُلک و مزرعه دیگری وارد میشود، غلول، و به عداوت و کینه، که در سینهها میگردد «غِلّ» میگویند. با ارتباط مابین کلمات «غُلّ» [طوق گردن] و غِل و غلول میتوان گفت کینه و عداوت و خیانت کافران در دنیا همچون طوقی آنان را در آخرت وابسته و اسیر میکند.
10 - آماده کردن آتش سوزان برای منکران قیامت، همچون قرار دادن اثر کشندگی برای سَم و مقدّر کردن سکته و سرطان و سایر بیماریها برای کسانی که مراقب تغذیه و بهداشت و سلامت خود نیستند، نتیجهای طبیعی است.
کلمه «سَعِیر» که در وصف آتش جهنم آمده است، همانند آتش شناخته شده دنیایی نیست، در آیه 12 سوره سبا (34:12) تنبیه دردناک مجرمان، و در آیه 5 سوره ملک (67:5) ، دفع عناصر مخرّب نفوذی در جوّ زمین را با «عَذَابَ السَّعِیرِ» بیان کرده است. اصولا آتشی که در آخرت دامنگیر مجرمین میگردد زمینه و شعله نخستینش در زندگی دنیایی برافروخته میشود، این معنا را از آیه 10 سوره نساء (4:10) درباره ظالمانی که اموال یتیمان را میخورند به خوبی استنباط میکنیم: «إِنَّ الَّذِینَ یَأْکُلُونَ أَمْوَالَ الْیَتَامَى ظُلْمًا إِنَّمَا یَأْکُلُونَ فِی بُطُونِهِمْ نَارًا وَسَیَصْلَوْنَ سَعِیرًا».