إِنَّ يَوْمَ الْفَصْلِ كَانَ مِيقَاتًا
همانا که روز فصل16 [یا روز جدایی و تفرق و تشخیص] سر رسید و میعاد نهایی [این جریانها و آفرینش و قرارها] است.17
16 - معنای «فصل» [در: یَوْمَ الْفَصْل] را مفسرین روز جدایی بهشتیان از دوزخیان، حق از باطل، آزادی روح از تن و امثالهم شمرده و برخی متکلمین و معلمین آن را به جدایی طفل از رَحِم مادر تشبیه کردهاند. در تفسیر «پا به پای وحی» [نوشته مهندس مهدی بازرگان]، به مفهوم مادّی و فیزیکی قضیه که تجزیه و تلاشی همه مواد و عناصر تشکیل دهنده زمین و آسمان است توجه شده که شامل ترکیبات همه موجودات جاندار و بیجان تا ذرّات حامل صفات و مشخصات آنها میباشد، گویی در اثر آن انفجار عظیم و فراگیر جهانی همه تدارک و تولید و ترکیبها به انفصال و انقطاع و استقلال کشیده میشود. همچنان که کوهها تبدیل به ذرّات غبار و سراب میشوند [نبأ 20 (78:20) ، معارج 9 (70:9) ، قارعه 5 (101:5) و آیات متعدد دیگر]. به نظر میرسد همچنان که در انفجار بزرگ اولیه، آفرینش از ذرّات کوارک و اجزاء زیر اتمی تا تشکیل عناصر و مواد و ستارهها و کهکشان آغاز گردید، در روز فصل جریانی معکوس صورت گیرد! [انبیاء 104 (21:104) - یَوْمَ نَطْوِی السَّمَاءَ کَطَیِّ السِّجِلِّ لِلْکُتُبِ کَمَا بَدَأْنَا أَوَّلَ خَلْقٍ نُعِیدُهُ وَعْدًا عَلَیْنَا إِنَّا کُنَّا فَاعِلِینَ].
17 - «مِیقَات» اسم زمان و مکان از «وقت» است؛ مثل قرار و مدارهایی که با هم میگذاریم و میقات 30 روزه موسی با پروردگار در کوه طور. در چهار آیه دیگر از این «وقت» خاص نام برده شده است: دخان 40 (44:40) - «إِنَّ یَوْمَ الْفَصْلِ مِیقَاتُهُمْ أَجْمَعِین»، اعراف 187 (7:187) - «یَسْأَلُونَکَ عَنِ السَّاعَهِ أَیَّانَ مُرْسَاهَا قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِنْدَ رَبِّی لا یُجَلِّیهَا لِوَقْتِهَا إِلاَّ هُو...»، مرسلات 11 (77:11) تا 13- «وَإِذَا الرُّسُلُ أُقِّتَتْ لِأَیِّ یَوْمٍ أُجِّلَتْ لِیَوْمِ الْفَصْل»، حجر 37 (15:37) و 38 [مهلت به ابلیس] «قَالَ فَإِنَّکَ مِنَ الْمُنْظَرِینَ إِلَى یَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُوم».