27 - آنچه از آثار ظاهری جهنم به ذهن خطور می‌کند، دو جلوه بیرونی [حرارت شدید] و درونی [تشنگی فوق‌العاده] است که جمله «لا یَذُوقُونَ فِیهَا بَرْدًا وَلا شَرَابًا» نفی کننده نجات از این دو عذاب است. اما تمثیلی و متشابه بودن آیات مربوط به بهشت و جهنم، که مربوط به عالم و انشاء دیگری است، ذهن را به جستجوی تبیینی قابل فهم از این تصویر مجازی می‌کشاند. روشن است که حواس پنجگانه، بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی و لامسه از چیزهایی لذت می‌برد که با آنها متناسب و هماهنگ باشد، و برعکس، حواس درونی ما نیز که دامنه‌اش بسی گسترده‌تر از حواس محدود پنجگانه [که در مواردی از حیوانات هم بسیار ضعیف‌تر] است، برخلاف حواس بیرونی [که بدون اختیار و اراده ما عمل می‌کند]، از اموری لذت یا رنج می‌برد که در دو راهی رحمن و شیطان، حق و باطل تقوا و فجور و امثالهم انتخاب کرده باشد، بنابراین توجه و تعلّق خاطر به هرکدام، از یک طرف احساس لذت و خوشی از وصول به آن را توسعه می‌دهد، از طرف دیگر نسبت به راه دیگر، بی‌ذوق‌تر و بیگانه‌تر می‌شود.
از آنجایی که بهشت و جهنمِ هر کسی محصول مکتسبات دنیایی او و متناسب با شخصیت شکل گرفته‌اش در حیات دنیایی می‌باشد، کسانی که یکسره در آتش خشم و غضب و شهوات و قدرت‌طلبی و ستم زیسته و ذائقه و ذوق حق‌طلبی و خدمت را در خود کشته‌اند، از آثار آرام‌بخش و سیراب کننده این اعمال چیزی نمی‌چشند.