يَوْمَ يَقُومُ الرُّوحُ وَالْمَلَائِكَةُ صَفًّا لَّا يَتَكَلَّمُونَ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمَنُ وَقَالَ صَوَابًا
روزی که روح و فرشتگان به صف درآمده قیام میکنند،41 سخن نگویند مگر کسی که خدای رحمان به او اذن داده42 و راست گوید.
41 - ملائکه و روح در سه آیه قرآن باهم آمدهاند؛ سوره قدر که از «نزول» آن دو در شب قدر سخن میگوید، آیه 4 سوره معارج (70:4) که از «عروج» [برعکس نزول] آنها در پایان جهان خبر میدهد. و بالاخره آیه 38 سوره نباء (78:38) که از «قیام» آنها در روز قیامت برای داوری میان انسانها سخن میگوید. در مقام تمثیل برای فهم بهتر مسئله، میتوان از مثال مدرسه مدد گرفت، در ابتدای سال تحصیلی معلمین و امکانات آموزشی در اختیار محصلین قرار میگیرند [نزول]، در پایان سال تحصیلی مدرسه تعطیل میشود و معلمین میروند [عروج]، هنگام امتحان نهایی، دانشی که هر دانشآموز از معلمین و امکانات آموزشی کسب کرده است تحقق مییابد و برپا میشود [قیام].
گویا روح عامل مهمتری از ملائک است، حتی ملائک به نیروی روح بر پیامبران نازل میشوند: «یُنَزِّلُ الْمَلائِکَهَ بِالرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلَی مَنْ یَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ» [نحل 2 (16:2) ]. به همین دلیل میگویند روح نیرویی فوق فرشتگان است. قرآن در آیه 85 سوره نحل (16:85) در پاسخ به سؤال مردم از روح میفرماید: به شما جز علم اندکی [برای فهم این مسئله] داده نشده است و روح ماهیتی «امری» دارد.
42 - «اذن» را با تسامح «اجازه» ترجمه میکنند، اما هر اجازهای دو طرف دارد؛ آن که اجازه میگیرد و آن که اجازه میدهد، و گرنه اجازه گرفتن معنا ندارد! اذن خدا همان نظاماتی است که در جهان مقرر داشته و چراغی است که وقتی رهرو به آن میرسد، سبز میشود و اذن عبور میدهد. به تعبیر قرآن، هر زمین پاکی به اذن پروردگار نباتش را میرویاند [اعراف 58 (7:58) ]. نور و گرمای خورشید و باران و هوای پاک به اذن خدا عمل میکند، اگر خاک آلوده نباشد، اجازه رشد میگیرد و استعدادهای درون خود را آشکار میسازد.