أَأَنتُمْ أَشَدُّ خَلْقًا أَمِ السَّمَاءُ بَنَاهَا
آیا شما از نظر آفرینش سختترید یا آسمانی که [خدا] بنا نهاده است؟28
28 - بخش چهارم سوره [آیات 27 تا 33] از این آیه آغاز میگردد؛ پس از سوگندهای سهگانه در سرآغاز سوره، حدوث قیامت و رسالت حضرت موسی، اینک به «آیات تکوینی» و نعمات خدا برای انسان میپردازد که نمودار کامل و گستردهای است از حرکات و نقشهای گوناگون: نازعات، ناشطات، سابحات، سابقات و مدبّرات.
پرسش آگاهیبخش و عتابآمیز آغاز این بخش متوجه همه آدمیان است که عموماً بنا به طبیعت انسانی خودبین و دنیانگر و کوتهاندیش هستیم و جهان هستی را با عینک زمان و مکان و منافع فردی و نوعی خود میسنجیم، تا لختی به تفکر در عظمت حیرتانگیز آفرینش آسمانها و زمین، نور و ظلمت، آب و خاک، کوه و دشت و دریا و... بپردازیم و با گشودن چشم بصیرت و خشوع و خشیّت در برابر مقام «ربّ»، بیندیشیم که آفرینش آدمیان مهمتر بوده است یا آفرینش جهان بیکران؟
پاسخ این سؤال را در آیه 57 سوره غافر (40:57) میتوان یافت: «لَخَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ أَکْبَرُ مِنْ خَلْقِ النَّاسِ وَلَکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لا یَعْلَمُونَ» [مسلماً آفرینش آسمانها و زمین از آفرینش انسان بزرگتر است اما بیشتر مردم نمیدانند].
در سوره نازعات از «شدیدتر» بودن آفرینش آسمانها و زمین، که دلالت بر شدت و صلابت آن میکند، سخن میگوید و در سوره غافر از «بزرگتر» [اکبر] بودن آن، در مقایسه با احساس خود بزرگبینی و تکبّری که انکارورزان در سینه دارند [غافر 56 (40:56) ].
شالوده جهان از نقطهای که مهبانگ [Big Bang] نامیده شده گذاشته شد و بنّای هوشمند هستی آن را از ذرّات زیر اتمی اولیه که اجزاء و آجرهای زیربنایی جهان هستند تا کهکشانهای کلان بالا برده و بسط میدهد.
اشاره به «ما» [در وَمَا بَنَاهَا]، سلسله عوامل، جریانات، قانونمندی، نظامات، اراده و مشیتی را مینمایاند که موجب بالا آمدن این بنای حیرتآور شده است. در این آیه، توجه تلاوت کننده را از سامانه شمسی به آسمانهای بیکران میکشاند. «بنا کردن» آسمانهای بیکران را علاوه بر این آیه در آیاتی دیگر نیز یادآور شده است، همچون: شمس 5 (91:5) - «وَالسَّمَاءِ وَمَا بَنَاهَا»، ذاریات 47 (51:47) - «وَالسَّمَاءَ بَنَیْنَاهَا بِأَیْدٍ وَإِنَّا لَمُوسِعُونَ».