31 - «أَغْطَش» فعل لازم و متعدی از ریشه «غَطَشَ»، تاریک شدن یا تاریک کردن است. شب عدم نیست که با سپری شدن روز فهمیده شود، شب و روز مخلوق خدا هستند [انبیاء 33 (21:33) - وَهُوَ الَّذِی خَلَقَ اللَّیْلَ وَالنَّهَارَ...]، همچنانکه مرگ و حیات هر دو مخلوقند [ملک 2 (67:2) - الَّذِی خَلَقَ الْمَوْتَ وَالْحَیَاه...].
ماهیت فیزیکی نور از نظر موجی و ذره‌ای بودن آن از شگفتی‌های حکیمانه جهان هستی است، کافی است تصور کنیم اگر نور همچون جاذبه از دیوار و درخت عبور می‌کرد و همچون حرارت یا بوی عطر همه‌جا پخش می‌شد، در این صورت تاریکی شب معنا پیدا نمی‌کرد و تعطیل کار و استراحت و خواب شب منتفی می‌گردید و انبساط و انقباض و اختلاف حرارتی در هوا ایجاد نمی‌شد که جریان باد و حرکت ابرها و ریزش باران را موجب شود.
پس از انفجار اولیه در حدود 8 .13 میلیارد سال پیش، پا به پای شکل‌گیری ذرات زیر اتمی که آجرهای زیربنای «ماده» را تشکیل دادند، ماده تاریک [Dark Matter] نیز شکل گرفت. آیا ارتباطی میان پیدایش شب و روز با این دو عنصر اصلی پیدایش جهان موجود است!؟ خدا می‌داند!
گفته می‌شود 71.5٪ جهان ما را انرژی تاریک [Dark Energy] و 24٪ را ماده تاریک [Dark Matter] و 4.5٪ باقیمانده را [گاز 4٪ و مجموعه سیارات و ستاره‌ها 0.5٪] تشکیل داده‌اند. از این روی فاصله زمانی میان 380 هزار تا 300 میلیون سال پس از انفجار اولیه را دوران تاریک [Dark Ages] نامگذاری کرده‌اند که فقط تشعشعات هسته‌ای پس‌زمینه جهان را تشکیل می‌داد.

32 - ضحی به پرتو نور خورشید و گسترش انوار آن گفته می‌شود. پس از انفجار اولیه مه بانگ [Big Bang]، جهان از سوپی مملو از پارتیکل‌های زیر اتمی موسوم به کوارک تشکیل شده بود، به تدریج نوترون، پروتون، الکترون و پس از آن عناصر اولیه هلیوم و ئیدروژن پدید آمد. تشعشعات ابتدایی که از گردش الکترون‌ها پیرامون هسته اتم‌های نخستین تابیدن می‌گرفت، تابش‌های نخستینی بود که به دلیل تحرّک فوق‌العاده ذرات نمی‌توانست از آن خارج شود و دوباره جذب می‌شد. در سال‌های اخیر دانشمندان فضایی توسط تلسکوپ پلانک که در مدار 5 .1 میلیون کیلومتری زمین در حال گردش است موفق به کشف امواج فسیلی نوری به فاصله زمانی حدود 380 هزار سال پس از انفجار اولیه شده‌اند که پس زمینه فضای کیهانی را پدید آورده بود. اما خروج نور مریی از ماده «وَأَخْرَجَ ضُحَاهَا» حدود 300 میلیون سال پس از انفجار اولیه با غلبه نیروی جاذبه، متراکم گشتن ابرهای گاز [Gas Clouds] و دخالت ماده تاریک، کهکشانها و خورشیدهای درون آنها شکل گرفت و نور و حرارت ناشی از فعل و انفعالات اتمی هسته ستاره‌ها [Nuclear Fusion Lights] تابیدن گرفت.