وَيَاآدَمُ اسْكُنْ أَنتَ وَزَوْجُكَ الْجَنَّةَ فَكُلَا مِنْ حَيْثُ شِئْتُمَا وَلَا تَقْرَبَا هَذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَكُونَا مِنَ الظَّالِـمِينَ
و [خدا گفت] ای آدم، تو و همسرت در این بهشت ساکن شوید 16 و [از نعمتهای] آن از هر کجا به دلخواهتان بخورید ولی به این شجره 17 نزدیک نشوید که از ستمکاران خواهید شد.18
16- این آیه سرآغاز ماجرائی از والدین اولیه ما در بهشت است که با خطاب مشترک: «یَا آدَمُ اسْکُنْ أَنْتَ وَزَوْجُکَ» شروع میشود و تا آیه 27 (جمعاً 9 آیه) 39 بار ضمیر تثنیه (شما دو نفر) به کار رفته است که با خطاب مستقیم ابتدای آیه (تو و همسرت) در مجموع 40 بار خداوند هر دو را مخاطب قرار داده است و چنین رقمی معنای نمادین ویژهای در فرهنگ قرآن دارد.
جالب اینکه در سورههای بقره (آیات 35 (2:35) و 36) و طه (117 (20:117) تا 123) نیز که به این ماجرا اشاره شده، عمدتاً مخاطب هر دو نفر هستند (در 15 مورد) و در مواردی نیز که آدم به تنهائی مورد خطاب قرار گرفته، از مضمون آیات چنین برمیآید که منظور از «آدم»، نوع آدم، صرفنظر از جنسیت او میباشد (والله اعلم).
ذکر این نکات آماری برای نشان دادن بیاعتباری تلقی عمومی از این ماجراست که ظاهراً تحت تأثیر اسرائیلیاتی مبتنی برای قصه آدم و حوا در فصل اول تورات (سِفر پیدایش)، «آدم» را قهرمان داستان و هدف خلقت، و حوا را (که مطلقاً نامی از او در قرآن نیامده) مرتکب گناه اولیه و فریب آدمی تلقی کردهاند، حال آنکه در قرآن همواره از «زوج» سخن گفته، نه زوجه! و آدم (مستقل از جنسیت) را مطرح ساخته است.
17- کلمه «شجره» را مفسرین درخت ترجمه کردهاند. هر چند درخت را در زبان عربی شجر میگویند و در قرآن به این معنا هم آمده است، اما درخت مصداق و معنای خاصی از کلمه شجر در طبیعت گیاهی است و مفهوم این کلمه به مراتب جامعتر است و بسیاری از امور مادی و غیر مادی را نیز (که همچون درخت از ریشه، تنه، شاخ و برگ و میوه و محصول تشکیل شده، و شبکه مانند و دارای سیستم است) شامل میشود. در قرآن از شجرههای طیبه، خبیثه، ملعونه و زقوم نیز یاد کرده است که هیچکدام گیاه نیستند.
درباره میوه ممنوعهای که آدم و همسرش از آن خوردند ، سخنهای بسیار گفته شده است. عدهای گفتهاند سیب بوده، کسانی هم گفتهاند گندم بوده است:
پدرم روضه رضوان به دو گندم بفروخت
ناخلف باشم اگر من به جویی نفروشم
اما در قرآن فقط گفته شده است: «به این شجره نزدیک نشوید» ( فلاتقرباهذه الشجره....)
منظور از نزدیک شدن به این شجره چیست؟ درست است که «شجره»، درخت است. اما این کلمه به معانی غیر مادّی هم در قرآن فراوان به کار رفته است. به نظر میرسد منظور از شجرهای که آدم و همسرش نباید به آن نزدیک میشدند، همان شبکه شرک و نافرمانی خدا به فریب شیطان باشد که سرچشمه همه انحرافات محسوب میشود.
18- به دام دیو شیطانی درافتادن بزرگترین ظلم به نفس و به هلاکت افکندن خود است.