ثُمَّ السَّبِيلَ يَسَّرَهُ
پس از آن [نشو و نما و تحولات بعدی]، راه را برای او آسان کرد.18
18 - «السَّبِیلَ» [با الف و لام معرفه] اشاره به راه مشخصی متناسب با هدف آفرینش دارد. در آیات دیگری از قرآن پس از مراحل خلق و تسویه و تقدیر، از «هدایت» سخن گفته است که با «ثُمَّ السَّبِیلَ یَسَّرَهُ» همگونی دارد. معنای اصلی هدایت، رهبری، راهبرد و رساندن به مقصود است که در آیات زیر به آن اشاره شده است:
اعلی 2 (87:2) و 3- «الَّذِی خَلَقَ فَسَوَّى وَالَّذِی قَدَّرَ فَهَدَى»
طه 50 (20:50) - «قَالَ رَبُّنَا الَّذِی أَعْطَى کُلَّ شَیْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَى»
مرحوم طالقانی مراتب هدایت موجودات را متناسب با مراتب کمال آنها، در 5 مرحله: هدایت طبیعی، هدایت غریزی، هدایت فطری، هدایت عقلی [مستقل و مختار] و هدایت وحی و نبوّت تعیین و تشریح کرده است [پرتوی از قرآن، تفسیر سوره اعلی].
حیوانات به فرمان جبری غرایز خود عمل میکنند، اما انسانِ مختار، نیازمند هدایت به سبیلی است تا به اختیار برگزیند و بر آن برآید. انسان 3 (76:3) و 29 (76:29) - «إِنَّا هَدَیْنَاهُ السَّبِیلَ إِمَّا شَاکِرًا وَإِمَّا کَفُورًا»، «إِنَّ هَذِهِ تَذْکِرَهٌ فَمَنْ شَاءَ اتَّخَذَ إِلَى رَبِّهِ سَبِیلاً». از این روی موضوع سبیل در قرآن اهمیت فراوانی یافته و مشتقات آن 177 بار تکرار شده است.