وَإِذَا الْقُبُورُ بُعْثِرَتْ
و آنگاه که گورها [=نهانخانه اطلاعات سلولی زیر خاک] برانگیخته شوند.5
5 - فعل «بُعْثِرَ» بیانگر برانگیخته شدن و برآمدن ذرّات وجودی انسان از دل خاک است، آنچنان که در سوره عادیات آیه 9 (100:9) آمده است: « أَفَلا یَعْلَمُ إِذَا بُعْثِرَ مَا فِی الْقُبُورِ». از آنجایی که پس از سالیانی دراز پوسیدگی استخوانها و سیل و جا بهجایی زمین قبری باقی نمیماند، و کسانی نیز میسوزند و یا در دریا غرق میشوند، باید منظور از قبر، نهانخانه خاک باشد که سلولهای تجزیه شده بدن در آن مدفون است.
ممکن است منظور فعال شدن حافظه و بیدار شدن شعورهای خفته باشد که امری مربوط به بازگشایی مخازن [قبور] اطلاعاتی و موضوعی آنفورماتیک است. به این ترتیب «وَإِذَا الْقُبُورُ بُعْثِرَت» ، آشکار شدن رازهای نهفته و افشای اطلاعات از یاد رفته میباشد. کلمه «بُعْثِر» ظاهراً ترکیب ابتکاری قرآن از دو ریشه بَعَثَ و عُثِرَ و مشتمل بر مفهوم هر دو کلمه، یعنی برانگیختگی و مطلع شدن از امری پنهان و ناشناخته برای همگان میباشد. قرآن آگاه شدن مردم از اسرار اصحاب کهف، پس از سه قرن بیخبری، را با فعل عَثَرَ بیان کرده است: کهف 21 (18:21) - «وَکَذَلِکَ أَعْثَرْنَا عَلَیْهِمْ لِیَعْلَمُوا أَنَّ وَعْدَ اللهِ حَقٌّ...». مورد دیگر آیه 107 مائده (5:107) است. از ویژگیهای رستاخیز همین آشکار شدن اسرار است: طارق 9 (86:9) - «یَوْمَ تُبْلَى السَّرَائِر».
آیات دیگری نیز بر این برانگیختگی و برآمدن حکایت میکند. از جمله: «وَنُفِخَ فِی الصُّورِ فَإِذَا هُمْ مِنَ الْأَجْدَاثِ إِلَى رَبِّهِمْ یَنْسِلُونَ» [یس 51 (36:51) ]، «خُشَّعًا أَبْصَارُهُمْ یَخْرُجُونَ مِنَ الْأَجْدَاثِ کَأَنَّهُمْ جَرَادٌ مُنْتَشِرٌ» [قمر 7 (54:7) ].