هَلْ ثُوِّبَ الْكُفَّارُ مَا كَانُوا يَفْعَلُونَ
آیا منکران به غیر از بازتاب29 آنچه [در عمر دنیاییشان] میکردند،30 دریافت میکنند؟
29 - بیشتر مردم «ثواب» را همچون نمره معلم یا جایزه کار خوب، بیرون از وجود خود تصور میکنند، در حالی که ثواب هر عملی [بد یا خوب] نتیجه و محصول آن است. ثواب هر ورزشی تقویت عضلات و ثواب هر لقمهای کسب انرژی است. ثواب بازتاب اعمال است. معنای اصلی و ریشهای «ثواب» رجوع و بازگشت است به مقصودی که مورد نظر بوده؛ همچنانکه ورزش و تغذیه بازگشت به سلامتی و کسب انرژی است، اعمال نیک و بد ما نیز در دنیا در وجودمان تحقق و در آخرت تجسم پیدا میکنند. آیات 145 (3:145) ، 148 (3:148) ، 153 آل عمران (3:153) ، 134 نساء (4:134) ، و 85 مائده (5:85) بیانگر معنای اصلی ثواب هستند.
30 - این سوره با کلمه «یَفْعَلُونَ» ختم میشود. آخرین آیه یا کلمه هر سوره [همچون اولین آیه یا کلمه آن]، مرتبط با محورهای اصلی سوره و به گونهای خلاصه و عصاره و جمعبندی آن به شمار میرود. گرچه چهار سوره دیگر با کلمه یعلمون ختم شدهاند [هود، نمل، حجرات و منافقون]، ولی تنها سوره مطفّفین است که با «یَفْعَلُونَ» ختم شده است. «عمل» به ایجاد اثر و ساختن گفته میشود، حال آن که «فعل» به رفتارها، مناسبات و علاج و چارهجوییها اطلاق میگردد. نام سوره و تکرار افعالی مضارع همچون: یَسْتَوْفُون، یُخْسِرُون، یُکَذِّبُون، یَضْحَکُون، یَتَغَامَزُون، فَکِهِین شکلگیری شخصیت آدمی [بعث] را در چگونگی رفتار با مردم در مناسبات مالی نشان میدهد که زمینهساز سرنوشت نهایی آدمی است.
و نیز در این سوره چندین بار فعل «کَانُوا» که پیوستگی و استمرار کاری را میرساند به کار رفته است، مثل: مَّا کَانُوا یَکْسِبُون، کُنتُم بِهِ تُکَذِّبُون، کَانُواْ مِنَ الَّذِینَ آمَنُوا یَضْحَکُون، مَا کَانُوا یَفْعَلُونَ.