وَالَّذِي قَدَّرَ فَهَدَى
و همان که [در آفرینش و اداره جهان] اندازه [=نظم و برنامه و میزان] نهاد،6 پس [از آن، هر آفریدهای را به سوی مقصود مورد نظر] رهبری کرد.7
6 - تقدیر در باب تفعیل، قدر و اندازه نهادن و روابط منظم برقرار کردن است. مثل نظمی که در حرکات خورشید و ماه [انعام 96 (7:96) و یس 38 (36:38) ] و طبقات جوّ زمین وجود دارد [فصلت 12 (41:12) ]. در آیات 7 (82:7) و 8 سوره انفطار «الَّذِی خَلَقَکَ فَسَوَّاکَ فَعَدَلَکَ فِی أَیِّ صُورَهٍ مَا شَاءَ رَکَّبَکَ»، پس از دو مرحله خلق و تسویه، به جای «قَدَّرَ» در این سوره، از تعدیل و تصویر و ترکیب یاد کرده است که تماماً تابع «قدر» و اندازه هستند.
دانشمندان علم ژنتیک محاسبه کردهاند که در هر سلول بدن انسان حدود 3 میلیارد کُد برنامهریزی شده وجود دارد! که اگر در هر ثانیه یکی از آنها را بشماریم و 24 ساعته این شمارش را ادامه دهیم، 31 سال طول میکشد! این عظمت وقتی حیرتانگیزتر میشود که بدانیم تعداد سلولهای بدن ما 37 تریلیون، یعنی حدود 6 هزار برابر جمعیت کره زمین! و تقریباً هزار برابر ستارگان کهکشان راه شیری میباشد!! آیا این شگفتیها نشان از اندازهگذاری ربّ قدیر نیست؟
7 - معنای اصلی هدایت، رهبری، راهبرد و رساندن به مقصود است که در این آیه، و نیز آیه 50 سوره طه (20:50) «قَالَ رَبُّنَا الَّذِی أَعْطَى کُلَّ شَیْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَى» شامل هدایت همه مخلوقات، از سنگ و گیاه و حیوان و انسان و غیر آنها میشود. آفریدههای خدا بیهوده و بازی و عبث نیستند، خدا هر موجودی آفریده، به منظوری آفریده و آن را برای رسیدن به آن منظور و مقصود رهبری میکند.
مرحوم طالقانی مراتب هدایت موجودات را متناسب با مراتب کمال آنها، در 5 مرحله: هدایت طبیعی، هدایت غریزی، هدایت فطری، هدایت عقلی [مستقل و مختار] و هدایت وحی و نبوّت تعیین و تشریح کرده است [پرتوی از قرآن، تفسیر سوره اعلی].