وَهَدَيْنَاهُ النَّجْدَيْنِ
و او را به دو فراز [=دو بلندای اخلاقی] هدایت نکردیم؟8
8 - «نَجْدَیْن» را که تثنیه «نَجْد» [سرزمین بلند و مرتفع] است، قرینه آیات مشابهی که شکر و کفر، تقوا و فجور، خیر و شاکر و امثال این تقابلها را درکنار هم نهاده شمردهاند، حال آنکه کلمه «نَجْد» دلالت بر بلندی، بزرگواری، جرأت و شجاعت میکند و شرّ و کفر و فجور را با این اوصاف نسبتی نیست. در مفهوم نجد گفتهاند؛ مرد نیرومندی که بر مشکلات غلبه کند، کسی که به یاری دیگران بشتابد، در اثر کار زیاد عرق کند، از عهده کارهایی برآید که دیگران از انجام آن عاجزند، مردی که فراخوان را به سرعت اجابت میکند. با توجه به این که تمام این اوصاف کنایه از بلندی همّت میکند، آیا نمیتوان گفت «نَجْدَیْن» [دو بلندی] همان دو نیکوکاری اساسی است که در وصف آن گردنه [عقبه] در آیات بعدی [13 و 14] آمده است، یعنی همان آزاد کردن اسیران [گرفتاران] و سیر کردن شکم گرسنگان؟ [والله اعلم]
احتمال دیگر در معنای «نَجْدَیْن»، دو اوج و فرازی است که نفس انسان به مدد دو موهبت بینایی و گویایی میتواند بر آن صعود کند. اولی را «بصیرت» نامیدهاند و دومی را «کلام» که مهمترین وسیله ارتباطی آدمیان با یکدیگر است و ادبیات و عرفان و هنرهای بسیاری همچون موسیقی و آواز از آن آفریده شده است.