2 - اگر از طلوع فجر تا تابش خورشید فاصله زمانی معینی است، از غروب آفتاب تا تاریکی کامل شب نیز بیش از ساعتی به طول می‌انجامد. «وَاللَّیْلِ إِذَا سَجَى» سوگند به همین زمان است که گویی ظلمت [همچون نبرد باطل با حق] با غلبه بر روشنایی، ساکن سرزمین شده و در تاریکی مطلق تحمیل شده آرام گرفته و پرده تاریک‌اش همه جا را پوشانده است [وَاللَّیْلِ إِذَا یَغْشَىٰ- لیل 1 (92:1) ].
سوگند به طلوع خورشید و روشنایی کامل روز، پس از آن سوگند به شب آنگاه که آرام می‌گیرد و جانداران برای استراحت و آسودن از خستگی روز به لانه و کاشانه و خیمه و خانه می‌روند، مقدمه و مقایسه‌ای است میان طبیعت و نبوّت و نزول وحی بر پیامبر که تناوب و تعطیل موقت در آن امری طبیعی است. خداوند پرده تاریک شب را پوششی برای آرامش و اسکان، و روشنایی روز را برای تلاش و تکاپو قرار داده است: «هُوَ الَّذِی جَعَلَ لَکُمُ اللَّیْلَ لِتَسْکُنُوا فِیهِ وَالنَّهَارَ مُبْصِرًا...» [یونس 67 (10:67) ]. همچنانکه خدا شب را پوششی برای استراحت و خواب و وسیله تعطیل کار روز قرار داده است: «وَهُوَ الَّذِی جَعَلَ لَکُمُ اللَّیْلَ لِبَاسًا وَالنَّوْمَ سُبَاتًا...» [فرقان 47 (25:47) ].
اوقات پس از غروب آفتاب و پیش از تاریکی مطلق نیز بسی پندآموز است و خداوند به آن هنگام هم سوگند خورده است: «وَاللَّیْلِ إِذَا عَسْعَسَ» [تکویر 17 (81:17) ]، همچنانکه در جهت مقابل، به رقیق شدن تاریکی پیش از طلوع فجر سوگند خورده است: «وَاللَّیْلِ إِذْ أَدْبَرَ» [مدثر 33 (74:33) ]، همچنین «وَاللَّیْلِ إِذَا یَسْرِ» [فجر 4 (89:4) ]. تحولات نور و ظلمت در طبیعت، همچون تحولات حق و باطل، و عدالت و ظلم در تاریخ است.