وَالتِّينِ وَالزَّيْتُونِ

سوگند به انجیر و زیتون1

1 - نخستین آیه مشتمل بر دو سوگند به انجیر و زیتون است. معمولا چنین به نظر می‌رسد که شرط لازم برای میوه و محصول دادن، دسترسی به آب و خاک حاصلخیز است. گرچه این شرایط قابل انکار نیست، اما گیاهان مقاومی وجود دارند که با حداقل آب و مواد آلی حداکثر بهره وجودی خود را عرضه می‌نمایند. اصولا طبیعت دشوار، درخت را به تحمّل کمبودها عادت داده و رشد خود را با مشکلات خارجی هماهنگ می‌سازد.
دو درخت تین [انجیر] و زیتون نیز از جمله درختانی هستند که به دلیل ساختمان «قوام» یافته خود، در برابر شرایط سخت خارجی «مقاوم» هستند و با وجود نامساعد بودن محیط، میوه و محصول مقوّی و ممتازی می‌دهند که دارای خواص غذایی و دارویی فراوانی می‌باشند. انجیر که عمدتاً در شهرهای مرکزی و حاشیه کویر ایران روییده می‌شود، در آن هوای گرم و خشک، طراوت و سرسبزی خود را حفظ می‌کند و با گستردن ریشه‌های محکمی که دارد هرجا نَمی باشد به خود می‌کشد.
‏زیتون نیز که در کوهستان‌های رودبار گیلان روییده می شود، درخت مقاوم و محکمی است که در دل صخره‌ها و سراشیبی‌های تند در برابر بادهای شدید خود را حفظ می‌کند و با رطوبتی که از هوا می‌گیرد، محصول فراوانی می دهد. این درخت که اکنون در ایتالیا، لبنان، ترکیه و کشورهای دیگر بسیار مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد، از جمله در دامنه‌های کوه طور می‌روید و در قرآن به روغن و رنگی که به غذا می‌دهد اشاره شده است: «وَشَجَرَهً تَخْرُجُ مِنْ طُورِ سَیْنَاءَ تَنْبُتُ بِالدُّهْنِ وَصِبْغٍ لِلْآکِلِینَ» [مؤمنون 20 (23:20) ].
‏می‌دانیم کوه طور و صحرای سینا همان منطقه خشک و محرومی است که حضرت موسی قوم خود بنی‌اسرائیل را پس از نجات از آل‌فرعون به آن دیار برد تا به سختی زندگی در صحرا و فقر و محرومیت عادتشان دهد و رخوت و سُستی دوران اسارت و بردگی را به شجاعت و دلاوری و آزادی و عزّت و کرامت انسانی مبدّل سازد.