جَزَاؤُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا رَّضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ ذَلِكَ لِـمَنْ خَشِيَ رَبَّهُ
پاداش آنان نزد پروردگارشان بهشتهای ثابتی است که نهرها [ی سبز و دائمی زندگی] از زیر آنها جاری است،11 جاودانه در آن خواهند زیست، خدا از آنها راضی است و آنها نیز از خدا راضیاند.12 این [سعادت] برای کسی است که از [ترس مقام] پروردگارش، نگران [از اعمال بد خود] باشد.13
11 - در قرآن 40 بار در وصف بهشت، جمله: «تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ» تکرار شده که نمادی است از جریان داشتن دائمی حیات و سبز و خرمی بهشت. بدیهی است چنین وصفی برای ساکنین صحاری سوزان عربستان و مردمان حاشیه کویر بسیار مطبوعتر و دلانگیزتر از احساس مردمان ساکن جنگلها و سواحل دریاها میباشد. بنابراین به جای توجه به باغهایی که از زیر آن نهرهای آب جاری است، باید به ظرف زمانی و مکانی و فرهنگ معاصران نزول این آیات توجه کرد و پیام امروزی آن را، که دلالت بر سبز و خرمی زندگی بهشتیان و جریان داشتن دائمی عامل چنان خرمی میکند، دریافت. نهرهای جاری، محصول همان حَسَنات جاری و خیر و خدمات مستمر مؤمنین در زندگی دنیا است. طبق آیه 35 سوره رعد (13:35) ، چنین وصفی از بهشت، برای فهم دنیایی ما به «تمثیل» درآمده است. ظهور و بروز اعمال بهشتیان در قیامت چنان سرچشمههای سعادتبخشی را پدید میآورد. از جمله در آیات ابتدایی سوره انسان از جامهایی که ابرار مینوشند و چشمههایی که مقرّبان با اعمالشان در دنیا شکافته و در آخرت از آن سیراب میشوند یاد کرده است.
12 - جمله «رَّضِیَ اللهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ» به غیر از این آیه، در مائده 119 (5:119) ، توبه 100 (9:100) و مجادله 22 (58:22) نیز آمده است. بدیهی است به کار بردن کلمات خشم یا خشنودی برای خدا، جنبه استعاره دارد. منظور از جلب رضایت خدا، پیروی از احکام، و پرهیز از خشم او، یعنی خویشتنداری از ارتکاب گناه است.
13 - در قرآن کلمات مختلفی همچون: خوف، خشیت، رهبت، وجلت، شفقّت، فزع، هول، انذار، تقوی و... آمده است که در برگردان فارسی، تماماً «ترس» ترجمه میشود! هر چند مفهوم ترس در این کلمات به نوعی وجود دارد، اما هر کدام معنای خاص خود را دارند که با دیگری متفاوت میباشد. «خشیّت» نه ترس عادی، که با آن آشنا هستیم، بلکه احساس حیرت و هیبتی است که تنها در دل دانشمندان خداشناس [نه هر دانشمند غافلی] از شناخت عظمت آیاتش در آفاق و انفس پدید میآید.