4 - اخباز زمین چیست و بازگویی‌اش چگونه است؟ آیا منظور آشکار شدن تاریخ تحولات طبیعی زمین و ادواری است که در این 6/4 میلیارد سال بر آن گذشته، یا اخبار عملکرد آدمیانی است که بر پشت آن زیسته‌اند؟ در هر حال هیچ اطلاعاتی در جهان مفقود نمی‌گردد و همه چیز در «امام/ کتاب مبین» محفوظ می‌ماند [یس 12 (36:12) ، انعام 59 (6:59) ، نمل 75 (27:75) ، سبا 3 (34:3) و...]. کتاب هستی اگر اوراقش پراکنده و پوسیده هم شود، بازنویسی‌اش برای نویسنده آن آسانتر از انشاء اولیه می‌باشد و خوانندگان آن امروز، به مدد علم و ابزاری که ساخته‌اند، به برخی از رموز و اسرار تحولاتی که بر جهان گذشته واقف شده‌اند، حال که چنین خوانشی روز به روز سرعت و وسعت بیشتری می‌گیرد، چه استبعادی وجود دارد که پندارها، گفتارها و کردارهای ما در آینده خوانده و دیده نشود؟
ای خِرَد برکش تو پَرّ و بالها
سوره برخوان زُلْزِلَت زلزالها
درقیامت‌این‌زمین‌برنیک‌‌و بد
کی ز نادیده گواهـی‌ها دهد
که تُحَدّث حـالهـا واخبارها
تُظْهِــرُ الارضُ لَهـا اَســرارَها [مثنوی 4 ابیات 4221 به بعد]
یوم دین که زُلْزِلَت زلزالها
این زمین باشد گواه حال ها
کاو تُحَـدّث جَهْرَهً اَخبارها
در سخن آید زمین و خارها
نطق‌آب‌ونطق‌خاک‌ونطق‌گِل
هست محسوس‌حواس‌اهل‌دل [مثنوی 1 ابیات 3294 به بعد]